Eν Κανήθω: Ο Τύμβος του Σαλγανέα

[...] οἱ μὲν τὸν τοῦ Σαλγανέως τάφον πρὸς τῷ Εὐρίπῳ τῷ Χαλκιδικῷ τοῦ σφαγέντος ὑπὸ τῶν Περσῶν ὡς καθοδηγήσαντος φαύλως ἀπὸ Μαλιέων ἐπὶ τὸν εὔριπον τὸν στόλον·

(Στράβων, Γεωγραφία, Βιβλίο Α', κεφ. 1.17)

Θυμάμαι πώς ένοιωσα όταν τον εντόπισα... Απαίσια!
Με σωρούς σκουπιδιών δίπλα από τους ξέχειλους κάδους απορριμμάτων στη βάση του, στον κεντρικό δρόμο, "φαγωμένος" από μπροστά, προφανώς για τις ανάγκες της οδοποιϊας και απ'τα πλάγια για τις ανάγκες ανέγερσης σπιτιών και οριοθέτησης οικοπέδων δίπλα του, ο Τύμβος του Σαλγανέα δε φανέρωνε με τίποτα την εξαιρετική του ιστορία...
Η σκέψη πως σχεδόν κάθε γωνιά της ελληνικής γης έχει να επιδείξει σημαντικό παρελθόν και πως πολλά αξιόλογα μνημεία έχουν διαλυθεί ή "καλυφθεί", δεν κατάφερε να με κάνει να νοιώσω καλύτερα.

Βγαίνοντας από το χωριό Δροσιά (Χάλια) και με κατεύθυνση προς τα Λουκίσια, αμέσως μετά το λιμανάκι με τις βάρκες, ορθώνεται -στα αριστερά σου- ακριβώς μπροστά στη θάλασσα, στους πρόποδες του Μεσσάπιου όρους, (Κτυπά) ένας χωμάτινος όγκος, παράταιρος στην ισάδα του τοπίου.
Πρόκειται λοιπόν για έναν τάφο; Έναν Τύμβο του 5ου αι.π.Χ. που "θάφτηκε" ή αμφισβητήθηκε επειδή επρόκειτο για τον τιμητικό τάφο ενός προδότη;

Σύμφωνα με τις αναφορές του Στράβωνα, οι τιμές μετά τον άδικο θάνατό του, αποδόθηκαν στο Βοιωτό Σαλγανέα από τους Πέρσες...

Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή!

Μετά τη Μάχη των Θερμοπυλών, το καλοκαίρι του 480 π.Χ. ο περσικός στόλος διέπλευσε την Ευβοϊκή θάλασσα από το Μαλιακό κόλπο, με πλοηγό το Σαλγανέα.
Καθώς πλησίαζαν στη χερσόνησο της σημερινής Δροσιάς, η οποία "κρύβει" τον πορθμό του Ευρίπου στη Χαλκίδα από το οπτικό πεδίο, θεώρησαν πως είχαν παγιδευτεί.
Τότε, ο Πέρσης Ναύαρχος Μεγαβάτης έσφαξε το Σαλγανέα πεπεισμένος πως τους είχε εξαπατήσει.
Όταν όμως πέρασαν τη χερσόνησο και είδαν τον πορθμό, συνειδητοποίησαν το σφάλμα τους.

Σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια, ο Πέρσης βασιλιάς Ξέρξης διέταξε να ταφεί ο αδικοσκοτωμένος Σαλγανέας και να κατασκευαστεί Τύμβος προς τιμήν του.

Ο Στράβωνας αναφέρει:

«…πλησίον δ’ ἐστὶν ἐφ’ ὕψους κείμενον χωρίον Σαλγανεύς, ἐπώνυμον τοῦ ταφέντος ἐπ’ αὐτῷ Σαλγανέως ἀνδρὸς Βοιωτίου, καθηγησαμένου τοῖς Πέρσαις εἰσπλέουσιν εἰς τὸν διάπλουν τοῦτον ἐκ τοῦ Μαλιακοῦ κόλπου, ὅν φασιν ἀναιρεθῆναι πρὶν ἢ τῷ Εὐρίπῳ συνάπτειν ὑπὸ τοῦ ναυάρχου Μεγαβάτου νομισθέντα κακοῦργον, ὡς ἐξ ἀπάτης ἐμβαλόντα τὸν στόλον εἰς τυφλὸν τῆς θαλάττης στενωπόν· αἰσθόμενον δὲ τὸν βάρβαρον τὴν περὶ αὐτὸν ἀπάτην μεταγνῶναί τε καὶ ταφῆς ἀξιῶσαι τὸν ἀναιτίως ἀποθανόντα.»

(Γεωγραφία, Βιβλίο Θ', 2.10)

Ο Τύμβος του Σαλγανέα, είναι σίγουρα ένας τεχνητός λόφος και οι ντόπιοι τον ονομάζουν «Σωρό» (ίσως από την ποσότητα του χώματος που απαιτήθηκε για να κατασκευαστεί) ή επίσης, «Τσούμπα του Σωρού».

Η λέξη «Τσούμπα» αναφέρει η Βικιπαίδεια, αποτελεί παραφθορά της λέξης «Τύμβος».
Διαβάζοντάς το, αναρωτήθηκα, εάν η προφορική ονομασία θα μπορούσε να γραφτεί «Τσούμπα της Σορού», οπότε θα ήταν παραφθορά του «Τύμβος του λειψάνου» ή «Τύμβος του φέρετρου» σύμφωνα με την αρχική αρχαϊκή σημασία της λέξης .

Επιπλέον, αναφέρεται από το Στράβωνα και η ύπαρξη οικισμού στην ίδια περιοχή, που ονομάστηκε Σαλγανεύς από τη δημιουργία του Τύμβου.

Η παράδοση θέλει τον τάφο του Σαλγανέα στο συγκεκριμένο σημείο και η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως κτίσματα στην περιοχή, που χρονολογούνται μέχρι τους μυκηναϊκούς χρόνους.

Πολλές φορές περνώντας δίπλα από τον Τύμβο αισθανόμουν θλίψη που πάρα πολλοί δεν γνωρίζουν την ύπαρξή του, που δεν υπάρχει τίποτα, ούτε μια ενημερωτική ταμπέλα για το τι ακριβώς είναι αυτός ο περίεργος λόφος με το παράξενο σχήμα.

Κάνοντας το γύρο του Τύμβου, διαπιστώνει ο επισκέπτης ότι και στην πίσω πλευρά δεν υπάρχει δίοδος από σπίτια και φραγμένες καλλιέργειες. Πόσο κρίμα αλήθεια!

Ένα σημείο –αξιοθέατο, περικλεισμένο ολόγυρα από ιδιοκτησίες, σα φυλακισμένο -αιώνια καταδίκη στον προδότη θαρρείς- με μόνα ελεύθερα τα σπαρτά του να υψώνονται με πλάγια φορά, από την ώθηση των ανέμων της θάλασσας.

Στο μπροστινό μέρος, ξεμυτίζουν τμήματα λιθοδομής στο επάνω σκαμμένο χώμα και η επίπεδη επιφάνεια της κορυφής εξάπτει τη φαντασία.

Ο Τύμβος του Σαλγανέα, δυστυχώς, παραμένει άγνωστος στο ευρύ κοινό σήμερα.
Την επόμενη φορά, λοιπόν, που ο δρόμος σας θα σας φέρει προς τα εκεί, σταθείτε στο λιμανάκι και εντοπίστε τον Τύμβο, έχοντας στο μυαλό σας όλα τα παραπάνω. Του αξίζει να βγει από την αφάνεια.

Θα μπορούσε, κάλλιστα, να είχε φυλαχθεί και μια δίοδος, ένα δρομάκι απ’όπου, εκτός από εμάς, θα μπορούσαν και τα παιδιά των σχολείων να έρχονται εδώ, να ανεβαίνουν στον Τύμβο, να μαθαίνουν την ιστορία τη δική του και της περιοχής αυτής, να γνωρίζουν και να εκτιμούν περισσότερο τον τόπο μας.

Μίνα Βαμβάκου