Η γνώριμη μορφή του ξεπρόβαλε λουσμένη στον απογευματινό
ήλιο, όπως πάντα αγέρωχα ανάμεσα στα σπιτάκια της γειτονιάς, σαν στοργικός
πρόγονος βαπτισμένος στο αθάνατο νερό…
Ο Πύργος του Βασιλικού, το τετράγωνο Ενετικό αμυντικό έργο
των αρχών του 13ου αιώνα, με
μήκος πλευράς 8,20μ. και ύψος 17,50μ ως και τις επάλξεις του, άνοιγε για πρώτη
φορά στο κοινό την εξαίρετα αναστηλωμένη αγκαλιά του!
Ένας από τους 55 Ενετικούς Πύργους της Εύβοιας, και ένας από τους μεγαλύτερους, είναι ο καλύτερα
σωζόμενος.
Κατά διαστήματα γίνονταν προσεγμένες επεμβάσεις προστασίας και διατήρησης μετά από πρωτοβουλία των τοπικών αρχών και με πολλή αγάπη,
σεβασμό και όραμα ξεκίνησαν οι ουσιαστικές προτροπές και ενέργειες για αποκατάσταση του Πύργου, επί Δημαρχίας Κώστα
Λεμπέση.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Εύβοιας ολοκλήρωσε τις εργασίες και την Παρασκευή 31 Ιουλίου 2015, μας έδωσε
τη χαρά και τη συγκίνηση να γνωρίσουμε και το εσωτερικό του μνημείου.
Ο Πύργος του Βασιλικού ήταν στην κυριότητα του εκάστοτε Ενετού ευγενή-φεουδάρχη
της περιοχής σε αντάλλαγμα στρατιωτικών υπηρεσιών. Είναι διαρθρωμένος σε τέσσερα επίπεδα!
Το ισόγειο, που λειτουργούσε ως αποθηκευτικός χώρος , δεν
είναι επισκέψιμο και ούτως ή άλλως δεν υπάρχει εξωτερική είσοδος σ’αυτό το
επίπεδο. Η είσοδος του Πύργου βρίσκεται 7 μέτρα ψηλότερα, διατηρημένη όπως απαιτούσε η λειτουργία του Πύργου ως οχυρωματικό
έργο. Για τη διευκόλυνση της επισκεψιμότητας σήμερα, αντί της τότε ξύλινης κλίμακας,
έχει κατασκευαστεί ειδικό μεταλλικό κλιμακοστάσιο.
Με ιδιαίτερη ανυπομονησία ανεβήκαμε τα σιδερένια σκαλιά και
από τη στιγμή που διαβήκαμε την αψιδωτή είσοδο, περάσαμε θαρρείς μια αόρατη
χρονοπύλη!
Αν και τα ξύλινα πατώματα , οι οροφές και η εσωτερική σκάλα κατασκευάστηκαν
κατά προσέγγιση – λόγω έλλειψης αντίστοιχων στοιχείων- δεν μπορεί να μη
θαυμάσει κανείς τη λειτουργικότητα των χώρων, τη λιθοδομή των συμπαγών τοίχων και
τα επιμέρους στοιχεία που έχουν διασωθεί.
Με το πρώτο βήμα στο ξύλινο πάτωμα του πρώτου ορόφου, η φωνή
της αρχαιολόγου πυροδότησε διαδοχικές εικόνες και ήχους στο νου:
Ιππότες με τις στολές τους συνομιλούσαν με το φεουδάρχη σ’ένα
τεράστιο τραπέζι...
Υποτελείς έδιναν
αναφορά για τη σοδειά και τους φόρους...
Κάτοικοι που είχαν πέσει σε παραπτώματα, γονυπετείς
εκλιπαρούσαν για μια ήπια τιμωρία…
Υπηρέτες κουβαλούσαν πλούσια τοπικά εδέσματα για τους καλεσμένους
σε γεύμα.
Τα ξύλινα παραθυρόφυλλα έκλειναν ερμητικά σαν ασπίδες, για προστασία από τις εχθρικές βολές!
Υπερασπιστές του πύργου, στρατιώτες με τα τόξα έτοιμα, με
τεντωμένες χορδές και με τα βέλη τους στόχευαν
τον εχθρό, μέσα από τις μακρόστενες σχισμές των τοξοθυρίδων!
Με φορτισμένο το συγκινησιακό μας πεδίο, οδηγηθήκαμε στο
δεύτερο όροφο που αποτελούσε την κατοικία του Φεουδάρχη και της οικογένειάς του.
Στη μια πλευρά, στη γωνία, η Εστία!
Το τζάκι, μια πολύ προσεγμένη
κατασκευή με πρόσοψη από λαξευτούς πωρόλιθους και για καπνοδόχο έναν πλίνθινο αγωγό που οδηγούσε τον καπνό σε τρύπες στον εξωτερικό τοίχο! Σίγουρα εκεί θα
ξαπόσταινε ο ευγενής και θα περνούσε κάποιες ώρες ήσυχα μιλώντας με τα παιδιά
και τη γυναίκα του.
Σε μια άλλη πλευρά, όπως αποδεικνύεται από τα εξωτερικά
λίθινα στηρίγματα, ένα άνοιγμα-πόρτα στον τοίχο, υποδήλωνε την ύπαρξη εξώστη κλειστού, με ένα μικρό άνοιγμα στο
δάπεδό του.
Ο εξώστης αυτός εκτελούσε χρέη αποχωρητηρίου εν καιρώ ειρήνης, ενώ
σε καιρό πολέμου από εκεί έριχναν πέτρες, βέλη ή καυτά υγρά στον εχθρό κάτωθέ τους.
Προχωρώντας, ο νους ξαναγλίστρησε στα μονοπάτια της φαντασίας,
μπροστά στο ανοιχτό αψιδωτό παραθύρι με την υπέροχη θέα του χωριού.
Αν και είχε
νυχτώσει για τα καλά, το ολόγιομο φεγγάρι φώτιζε σπίτια, δρόμους και
καλλιέργειες… Πόσες φορές θ’ατένιζε από το ίδιο σημείο η οικογένεια τη θέα,
προσμένοντας την επιστροφή του συζύγου και γονιού!
Κι εκεί, στη βορειοανατολική γωνιά του δώματος, σε μια μεγάλη
εσοχή, το Προσκυνητάρι!
Φθαρμένη από την έκθεση σε καιρούς και χρόνους αλλά
αρκετά ευδιάκριτη, μια μεγάλη παράσταση:
Ένθρονη, η Παναγία, Βρεφοκρατούσα και
περιστοιχισμένη από αγγέλους!
Μυσταγωγία!
Πώς να μη νοιώσεις εκείνο το ιδιαίτερο ρίγος αντικρύζοντας
κάτι τόσο παλιό που αποπνέει την ιερή επιταγή μιας πανανθρώπινης ανάγκης,
ανεξάρτητα από εθνικότητα και κοινωνική προέλευση!
Πάνω από την ύψους περίπου ενάμισυ μέτρου τοιχογραφία, ένα ξύλινο πρέκι, με ένα άνοιγμα
στο κέντρο, αντιστάθηκε και έχει παραμείνει στη θέση του. Τα ίχνη καπνιάς,μαρτυρούν
την ύπαρξη κρεμαστού καντηλιού!
Πόσες ικεσίες και προσευχές απευθύνθηκαν, άραγε και πόσες
εισακούστηκαν στο προσκυνητάρι αυτό, μέσα στους σχεδόν τρεις αιώνες της κυριαρχίας των Ενετών;
Από το 1204 που κατακτήθηκε η Εύβοια από τους Ενετούς, μέχρι την κατάληψή της από τους Οθωμανούς το 1470, πόσες γενιές τριτημόριων με τις οικογένειές τους προσευχήθηκαν γονατιστοί μπροστά σ'ετούτη την εικόνα;
Δύσκολα αποτραβηχτήκαμε από αυτό το σημείο για να ενημερωθούμε
για το τέταρτο επίπεδο, το δώμα με τις επάλξεις με τη διχαλωτή απόληξη που
αναφέρεται ως «χελιδονοουρά», χαρακτηριστικό δείγμα ιταλικών οχυρώσεων.
Η
κατασκευή της στέγης έγινε όσο πιο απλά και λειτουργικά γινόταν, διότι δεν
υπήρχε κανένα στοιχείο για την αρχική της μορφή. Επιτρέπει, φυσικά, στον επισκέπτη να κάνει το γύρο των επάλξεων...
Απερίγραπτα και μοναδικά τα συναισθήματα από την επίσκεψη στον
Πύργο του Βασιλικού και έτσι δικαιολογείται αυτή η ανάταση ψυχής που ενώ
κατέβαινα τη μεταλλική σκάλα, είχα την αίσθηση ότι εκείνη φτερούγιζε μαζί με τα
περιστέρια τριγύρω στις διχαλωτές επάλξεις…
Υ.Γ.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Εύβοιας κατέβαλε αξιέπαινες
προσπάθειες που απέφεραν σπουδαίους καρπούς! Προσέφερε στην τοπική κοινωνία ένα
εξαιρετικό μνημείο σε άψογη κατάσταση για επισκεψιμότητα, με όλο το απαραίτητο
πληροφοριακό υλικό, αναρτημένο στα καίρια σημεία, αλλά και μέσω ηλεκτρονικής
παρουσίασης στο χώρο.
Με τις επίσης αξιέπαινες προσπάθειες του Πολιτιστικού
Επιμορφωτικού Συλλόγου Βασιλικού, που θα ανοίγει τον Ενετικό Πύργο στο κοινό σε
τακτά χρονικά διαστήματα, θα έχει οριοθετηθεί ένας νέος και πολύ σημαντικός
πόλος έλξης επισκεπτών στην περιοχή, που θα αναδείξει τόσο την ίδια αλλά και
την ιστορία της.
Υποσχέθηκα στον εαυτό μου να τον επισκεφθώ ξανά και να ανεβώ
στις επάλξεις με το φως της ημέρας. Σας προτείνω ανεπιφύλακτα να διαθέσετε λίγο
από το χρόνο σας και να τον επισκεφθείτε κι εσείς!
Πηγή: Ειδικό έντυπο 23ης ΕφορείαςΒυζαντινών Αρχαιοτήτων (Εύβοιας)
Κείμενο-Φωτογραφίες: Μίνα Βαμβάκου
