Η Χαλκίδα κατά
την αρχαιότητα δημιούργησε αποικίες
από τη Θράκη ως την Ιταλία και Σικελία.
Γνωστότερες
αποικίες στην Ιταλία είναι η Νάξος (ιδρύθηκε το 757 π.Χ. Και είναι η σημερινή
Giardini Naxos, με την οποία η
Χαλκίδα έχει αδελφοποιηθεί), Μεσσήνη ή
Ζάγκλη (σημερινή Messina), Ρήγιον (σημερινή
Reggio Calabria), η Κύμη (αποικία των Χαλκιδέων
και της Κύμης) και οι Πηθικούσσες
(σημερινή Ischia, στο ομώνυμο
νησάκι, αποικία των Χαλκιδέων και της
Ερέτριας).
Κατά την
ελληνιστική εποχή πάλι, άποικοι από τη
Χαλκίδα, ίδρυσαν ομώνυμη πόλη στη Συρία,
κατά διαταγή του Σελεύκου Α', από την
οποία άποικοι ίδρυσαν μιαν άλλη Χαλκίδα
στην κοιλάδα του Λιβάνου και ακόμη μία
Χαλκίδα, στην Αραβία.
Κάποιες αποικίες
με το πέρασμα των χρόνων είτε θα
εγκαταλείφθηκαν, πιθανόν να κατακτήθηκαν,
να υπέστησαν φυσικές καταστροφές ή οι
κάτοικοί τους να ενσωματώθηκαν στις
γύρω μεγαλύτερες πόλεις με ευνοϊκότερους
όρους διαβίωσης.
Ερείπια μιας
τέτοιας αποικίας των αρχαίων Χαλκιδέων
επισκέφτηκε το 1765 ο Richard
Chandler (1738–1810), αρχαιοδίφης, ειδικός
στην κλασσική αρχαία ελληνική και
ρωμαϊκή τέχνη και ταξιδευτής.
 |
| Από το Ναό του Απόλλωνα στα Δίδυμα της Μικράς Ασίας.
(Οι φτερωτοί λέοντες θυμίζουν το σύμβολο
της Ενετικής Χαλκίδας...)
|
Ο Chandler
ταξίδεψε στη Μικρά Ασία και την Ελλάδα,
τη διετία 1764-1765, κατόπιν εντολής μιας
oμάδας
(Society) άγγλων αρχαιόφιλων
με την ονομασία Dilletanti για
να εξερευνήσει αρχαιολογικούς χώρους
και να μελετήσει την κατάσταση στην
οποία βρίσκονταν τότε οι υπάρχουσες
αρχαιότητες. Τον συνόδευαν ο αρχιτέκτονας
Νickolas Revett και
ο ζωγράφος William Pars για
τη σωστή καταγραφή των αρχαιοτήτων.
Στη Μικρά Ασία, ο Chandler
με την ομάδα του είχε
ως έδρα τη Σμύρνη, αλλά λόγω επιδημίας
πανώλης που είχε ξεσπάσει εκείνη την
περίοδο, αποφάσισε να μεταφερθεί το
Μάρτη του 1765 στα Βουρλά, στο σπίτι ενός
Ιταλού γιατρού, απ'όπου θα μπορούσε να
εξερευνήσει τη χερσόνησο της Ερυθραίας (απέναντι από τη Χίο),
αναζητώντας τα ερείπια των αρχαίων
Κλαζομενών.
 |
| Απέναντι από τη Χίο, στο κόκκινο πλαίσιο, η χερσόνησος της Ερυθραίας (σήμερα Karaburun). |
Ξεκίνησε την
έρευνά του από το άνοιγμα του Ισθμού
και πάνω σ'ένα λόφο βρήκε μια παλιά
δεξαμενή και έναν κοινό τοίχο.
Όπως χαρακτηριστικά
αναφέρει ο Νίκος Ε. Μηλιώρης, στο βιβλίο
του “Τα Βουρλά της Μικράς Ασίας” (Τόμος
Α' – Ιστορικά):
“Ο Chandler
υποθέτει πως αυτός ήταν ο τόπος των
αρχαίων Χαλκιδέων, ενός συνοικισμού
αποίκων από τη Χαλκίδα της Ευβοίας, ο
οποίος βρισκόταν μέσα στην περιοχή των
Κλαζομενών”.
Στο ίδιο γεωγραφικό
πλάτος η Χαλκίδα με τα Βουρλά, άρα και οι
αρχαίες Κλαζομενές, είναι φυσικό αυτή η περιοχή να
προσέλκυε αποικιστές από την πόλη μας. Οι ίδες περίπου
κλιματολογικές συνθήκες, η μορφολογία
του εδάφους (ισθμός, κόλπος, βουνά), αλλά και
αυτή ακόμη η βλάστηση, αποτέλεσαν
αποφασιστικούς παράγοντες για τη
δημιουργία αποικίας.
Και στους
κατοπινούς αιώνες, ειδικά τον 17ο και
18ο, στην ίδια περιοχή της Μικράς Ασίας μετανάστευαν και
Ευβοείς, εκτός από Κρήτες, Πελοποννήσιους
και Ναξίους.
Αλλά και μετά τη Μικρασιατική
Καταστροφή, πολλοί κάτοικοι της Χερσονήσου
της Ερυθραίας ήρθαν από εκεί, πρόσφυγες,
στη Χαλκίδα και γενικότερα στην Εύβοια.
Και όπως έλεγε ο Βουρλιώτης πατέρας μου (που είχε μνήμες από τα μέρη εκείνα αφού το '22 ήταν 10 χρονών), κάθε φορά που πηγαίναμε στο Φρούριο του Καράμπαμπα, όταν κοιτούσε από τα κανόνια του ανατολικού προμαχώνα, η θέα της Χαλκίδας, του Βόρειου αλλά και του Νότιου Ευβοϊκού του θύμιζαν την πατρίδα...
Μίνα Βαμβάκου
Πηγές: “Τα Βουρλά
της Μικράς Ασίας - Ν. Ε.
Μηλιώρης,1957
(επανέκδοση της Ένωσης Βουρλιωτών Μικράς Ασίας, 2014)
και Wikipedia
Φωτογραφίες:
από το βιβλίο Ionian Antiquities by
Chandler-Revett-Pars, 1769
(architectural drawings by Nicholas Revett and drawings by William Pars)
(architectural drawings by Nicholas Revett and drawings by William Pars)
